Τι σχέση μπορεί να έχει ένας ιερέας με τον Μαραθώνιο; Πως είναι δυνατόν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα να έχει εντοπιστεί η στρατηγική του αγώνα που σήμερα αναγνωρίζεται ως η ορθότερη; Ποια η συμμετοχή της Κρήτης σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε δρομική κληρονομιά; H ιστορία του ιερέα από τον Άγιο Γεώργιο Λασιθίου που χειροτονήθηκε και έζησε στους Κασσάνους Πεδιάδος δίνει τις απαντήσεις.

Ίσως η αθλητική του πορεία να επισκίασε ακόμη και την εκκλησιαστική του διαδρομή αλλά και την προσφορά του στους αγώνες για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Ήταν τέτοιο το αθλητικό του εκτόπισμα που έφθασε ένα βήμα πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1904 στο Σεντ Λούης των Η.Π.Α.

Μπορεί το παρουσιαστικό του να μην πρόδιδε τις αθλητικές του ικανότητες, καθώς η ενδυμασία του ήταν η παραδοσιακή φορεσιά, όμως μαρτυρίες της εποχής λένε ότι είχε διανύσει την απόσταση περίπου 200 χιλιομέτρων από τις Μέλαμπες Μυλοποτάμου έως τη Σητεία από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ!

Με ανάλογα δρομικά επιτεύγματα ο παπά Μανώλης ή Παπατζιρίτης κατάφερε να κερδίσει μια θέση στην ιστορία ως ο θρυλικός ιερέας της Κρήτης που διακρίθηκε για την ταχύτητα του, κάτι που μαρτυράει και το όνομα του, καθώς στο κρητικό ιδίωμα όποιος «τρέχειν ήτοι τζιριτάν», τρέχει γρήγορα!

Η τακτική του Παπατζιρίτη

Οι αγωνιστικές τακτικές σε όλες τις αποστάσεις διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες. Την τακτική 55%-45%, την τακτική 50%-50% και την τακτική 45%-55%. Στην πρώτη οι δρομείς συνηθίζουν να φεύγουν πιο γρήγορα στο πρώτο μισό της απόστασης και δίνουν μάχη για να διατηρήσουν όσο το δυνατόν πιο κοντά στον αρχικό ρυθμό την ταχύτητα τους στο δεύτερο μισό, το αποτέλεσμα συνήθως είναι το δεύτερο τμήμα του αγώνα τους να είναι πιο αργό από το πρώτο. Σύμφωνα με την δεύτερη τακτική οι δρομείς επιμερίζουν τις δυνάμεις τους σχεδόν ισομερώς ανάμεσα στο πρώτο και δεύτερο μισό του αγώνα. Ενώ με την τρίτη εκδοχή τακτικής οι δρομείς ξεκινούν πιο αργά στο πρώτο μισό και επιταχύνουν στο δεύτερο μισό αφού έχουν εξασφαλίσει επαρκή ενεργειακά αποθέματα λόγω της «οικονομικής» τακτικής που ακολούθησαν αρχικώς.

Ο Παπατζιρίτης χωρίς καμία εκπαίδευση ή επιστημονικά δεδομένα είχε εντοπίσει την ορθότερη τακτική για έναν επιτυχημένο τερματισμό 150 χρόνια νωρίτερα. Η κίνηση του μπορεί να χαρακτηριστεί ως ομαλά επιταχυνόμενη, καθώς ανέπτυσσε σταδιακά και αύξανε την ταχύτητα του με το πέρας των χιλιομέτρων. Αυτό που σήμερα όλο και περισσότεροι ελίτ μαραθωνοδρόμοι αποδέχονται ως «πετυχημένη στρατηγική» με την τακτική του 45%-55%.Είναι αξιοσημείωτο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παγκόσμιων ρεκόρ πλέον σημειώνεται με τη συγκεκριμένη στρατηγική.

Ποιος ήταν ο Παπατζιρίτης;

Ο γεννήθηκε το 1852 στον Άγιο Γεώργιο Λασιθίου και πριν ενταχθεί στο κλήρο το όνομα του ήταν Ευάρεστος ή Γεώργιος Ταμιωλάκης. Το 1866 χειροτονήθηκε ιερέας στην ενορία του Αγίου Γεωργίου των Κασσάνων, το χωριό όπου έζησε με την οικογένεια του. Ο ιερέας κοιμήθηκε το 1937 σε ηλικία 85 χρονών.

Η αθλητική του πορεία

Πέρα από την εκκλησιαστική του προσφορά διακρίθηκε και για την αθλητική του δράση σε αγώνες δρόμου μεγάλων αποστάσεων. Οι ικανότητες του θεωρούνταν άξιες θαυμασμού μιας και είχε εξαιρετική αντοχή και ταχύτητα.

Αγωνίστηκε στην Κρήτη, στην Αθήνα, στη Σμύρνη, στην Αίγυπτο και έφτασε ένα βήμα πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούης το 1904. Στις 12 Νοεμβρίου 1900, 8 χρόνια μετά τους πρώτη Ολυμπιάδα της Αθήνας, συμμετείχε στο Μαραθώνιο Δρόμο, όπου τερμάτισε σε 2 ώρες και 5 λεπτά καταγράφοντας ένα απίστευτο ρεκόρ για την εποχή εκείνη. Οι εφημερίδες τότε τον δόξασαν, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο- ιερέα «Μέγαν Πεζοπόρον της Υφηλίου». Οι επιδόσεις του όμως δεν μπόρεσαν να καταγραφούν ως ρεκόρ, διότι οι αγώνες που συμμετείχε δεν ήταν επίσημοι.

Σε μια σύγκριση με τη σημερινή εποχή μπορούμε να διαπιστώσουμε το μεγαλείο του ανθρώπου αυτού, καθώς δεν διέθετε ούτε τους οικονομικούς πόρους αλλά ούτε και τη αθλητική τεχνογνωσία που οι σημερινοί αθλητές έχουν. 

Άλλη μια άτυχη στιγμή στη αθλητική του καριέρα ήταν όταν του στέρησαν το δικαίωμα να τρέξει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούης το 1904. Όταν μετά από οικονομικές δυσκολίες κατάφερε να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούνταν για το υπερατλαντικό του ταξίδι αντί να λάβει μέρος στους αγώνες βρέθηκε στην φυλακή για 2.5 μήνες! Οι φήμες λένε ότι οι Αμερικανοί φοβήθηκαν όταν έμαθαν για τα επιτεύγματά του και τις ικανότητες του και έτσι δωροδόκησαν τον Έλληνα πρόξενο, ώστε να του στερήσει το δικαίωμα της συμμετοχής.

Τι έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής;

Πολλές εφημερίδες της εποχής δημοσίευσαν τα κατορθώματα του Παπατζιρίτη :

Δημοσίευμα της εφημερίδας των Aθηνών “Kαιροί” 13/11/1900

«Xθες O Kρης παπα-Tζηρίτης διέτρεξε την από Mαραθώνος απόστασιν εντός ωρών 2 και 5’, φθας δ’ εις το Στάδιον περιέτρεξεν ακμαίος έτι επί 10 λεπτά της ώρας! H αντοχή του υπήρξεν αξιοθαύμαστος λαμβανομένου υπ’ όψει ότι ο δρόμος είνε εν τελεία ακαταστασία».

Εφημερίδα «Αλήθεια» 9/12/1900

«Ο Κρης αθλητής, ο ωκύπους ιερεύς, ο το ρεκόρ του εν τοις Ολυμπιακοί αγώσι πρωτεύσαντος καταξεσχίσας, ο νέος Πηλείδης ήρως της ημέρας».