Γνώρισα κάποτε έναν δρομέα που μου έλεγε ότι είχε το πρόγραμμα ενός Αμερικανού πρωταθλητή με το οποίο είχε πετύχει το ατομικό του ρεκόρ στον μαραθώνιο. Το μετέτρεψε μου είχε πει λίγο, κόβοντας όλες τις διπλές προπονήσεις και τροποποιώντας τους χρόνους προς τα κάτω. Εκείνος ο πρωταθλητής είχε ρεκόρ κοντά στις 2 ώρες 10’ και αυτός έκανε 4 ώρες 10’. Αυτό που τον προβλημάτιζε είναι ότι όλα τα επόμενα χρόνια που το εφάρμοζε δεν έβλεπε κάποια βελτίωση, παρόλο που κατέβαζε κι άλλο τους χρόνους του προγράμματος προς το γρηγορότερο. Το δοκίμασε για σειρά ετών χωρίς καλά αποτελέσματα. Το κακό ήταν, όπως μου έλεγε, ότι τα τελευταία χρόνια είχε μια σειρά μυοσκελετικών τραυματισμών και δυσκολεύεται πλέον να τρέξει.

Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια αρκετά προγράμματα προπόνησης ελίτ δρομέων και διάσημων αθλητών βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Αυτό δίνει την ευκαιρία σ’ όλους εμάς, τους αναψυχικά ή ελεύθερα προπονούμενους ερασιτέχνες δρομείς, να θαυμάζουμε τις προπονήσεις τους και τους εξωπραγματικούς χρόνους που πετυχαίνουν, όχι μόνο στους αγώνες, αλλά και στις προπονήσεις τους. Δεν είναι λίγοι οι αθλητές, όπως ο παραπάνω φίλος, που δοκιμάζουν αυτά τα προγράμματα, προσαρμόζοντας, φυσικά, τους χρόνους στα δικά τους μέτρα. Είναι όμως ωφέλιμο ότανγίνεται αυτό; Επιπλέον, αποδίδει τα αναμενόμενα αποτελέσματα; Έχοντας ως δεδομένο πως τα προγράμματα για να είναι αποτελεσματικά χρειάζεται να είναι και εξατομικευμένα, προσπαθώ να προσθέσω και να εξηγήσω μερικά από τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τους ελίτ αθλητές και τα προγράμματα προπόνησής τους.

 

● Προπονητική ηλικία

Με τον όρο προπονητική ηλικία δηλώνεται ο χρόνος ενασχόλησης με κάποιο συγκεκριμένο άθλημα. Στην περίπτωση των δρομέων αναφέρεται ο συνολικός αριθμός ετών που ο αθλητής έχει εξειδικευτεί σε προσαρμογές που σχετίζονται με το τρέξιμο ή άλλα αθλητικά ερεθίσματα που μπορούν να βελτιώσουν τη φυσική του κατάσταση (αντοχή, ταχύτητα, δύναμη, ευκινησία και ευκαμψία).

Συνήθως οι δρομείς αντοχής που βλέπουμε να πρωταγωνιστούν στους αγώνες έχουν μεγάλη προπονητική ηλικία, είτε λόγω στοχευόμενης και συστηματικής προπόνησης σε προπονητικά καμπ ή στα σχολεία τους, είτε λόγω συνθηκών ζωής (τρέξιμο από και προς το σχολείο, τοπικές μετακινήσεις λόγω εργασιών με τρέξιμο για πολλά χρόνια κ.ά.), γεγονότα που τους προκαλούν ικανές φυσιολογικές και κυρίως περιφερικές προσαρμογές, μιτοχονδριακή και τριχοειδή αγγείωση και ένα ομαλά ανεπτυγμένο καρδιοαναπνευστικό και μυοσκελετικό σύστημα.

Δεν θα ήθελα να αναφερθώ εκτενέστερα στις περιπτώσεις δρομέων-πυροτεχνήματα που χρησιμοποιούνται ως «ανταλλακτικά» ή «πειραματόζωα» από τους προπονητές-μάνατζερ και τις αθλητικές εταιρείες, κυρίως στην Αφρική. Αυτό το αναφέρω απλά, ως αντίλογο σε κάποιον που θα σκεφτεί να αντικρούσει το παραπάνω επιχείρημα αναφέροντας κάποιον νεαρό μαραθωνοδρόμο που μέσα σε λίγα χρόνια έφτασε στην κορυφή. Πιθανότατα, τα ονόματα τέτοιων περιπτώσεων δρομέων δεν θα ακουστούν για πολλές Ολυμπιάδες, όπως μετρούσαν τα έτη κατά την αρχαιότητα.

● Ανάπτυξη μηχανισμών στους οποίους στοχεύει η κάθε προπόνηση

Κάθε προπόνηση στοχεύει σε συγκεκριμένες φυσιολογικές προσαρμογές. Αυτές επιτυγχάνονται σε συγκεκριμένες ζώνες παλμών και απαιτούν μεγάλα χρονικά διαστήματα υλοποίησής τους. Για να εντοπιστούν οι ζώνες αυτές θα πρέπει να μεσολαβήσει κάποια εργομέτρηση με κάποιον εργοφυσιολόγο ή, αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, να υπολογιστούν ατομικά με πρακτικούς τύπους βασισμένα σε τεστ ή έστω με ποσόστωση επί των μέγιστων παλμών και να τροποποιούνται ανάλογα με βάση την προπόνηση που υλοποιείται.

Οι ελίτ δρομείς έχουν τη δυνατότητα να εξασκούν με ακρίβεια τις ζώνες έντασης και αρκετά συχνά, τις τροποποιούν, όταν αυτές αλλάζουν με την προπόνηση ανά μερικές εβδομάδες. Αντίθετα, οι αναψυχικά αθλούμενοι δουλεύουν συχνά σε λάθος ζώνες, συνηθέστερα υψηλότερες από το ιδανικό, με αποτέλεσμα την ελλιπή αποκατάσταση μεταξύ των προπονήσεων. Έτσι για παράδειγμα, ενώ ένας ελίτ αθλητής μπορεί να προπονείται στο 80% των εβδομαδιαίων χιλιομέτρων του σε αερόβιο ρυθμό, συμβαίνει συχνά, ένας ερασιτέχνης δρομέας να προπονείται για λιγότερα χιλιόμετρα σε αυτή την ωφέλιμη ζώνη, λόγω του ότι υπερπηδά στην υψηλότερη, επειδή απλά μπορεί και δεν νιώθει μυϊκά κουρασμένος, παραβλέποντας ωστόσο σημαντικές ορμονικές και ενζυμικές λειτουργίες του οργανισμού.

Ωστόσο, αθροιστικά, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη κόπωση και ετεροχρονισμένο φορμάρισμα του αθλητή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, αλλά ακόμη και σε σοβαρότερες διαταραχές της υγείας, μακροχρόνια κόπωση και σύνδρομο υπερπροπόνησης, σε άλλες περιπτώσεις. Το να ακολουθήσει κάποιος το πρόγραμμα άλλων δρομέων ή εμπειρικών προπονητών που δίνουν τα προγράμματά τους σε άλλους δρομείς, συνήθως, δημιουργεί προσαρμογές σε λάθος ζώνες και μηχανισμούς, με αποτέλεσμα να υπάρχει μετά από ένα διάστημα αδυναμία βελτίωσης, παρά την αύξηση της έντασης και του προπονητικού φορτίου. Το χειρότερο όμως είναι ότι η μετέπειτα διόρθωση των λανθασμένων προσαρμογών είναι δυσκολότερη και απαιτεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ώστε να επανέλθουν οι προσαρμογές στο κατάλληλο σημείο για τη βελτίωση του αθλητή.

Ακόμα και η πρακτική να αφαιρέσουμε τη μία από τις δύο προπονήσεις που κάνουν οι ελίτ δρομείς, μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη ποσόστωση του προπονητικού όγκου και έτσι να μην συμπεριλαμβάνεται ικανή ποσότητα αερόβιας προπόνησης (περίπου στο 70-85% των μέγιστων καρδιακών παλμών) ή να συμπεριλαμβάνεται μεγαλύτερος όγκος προπόνησης που στρεσάρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, όπως κάνουν οι εντονότερες από το γαλακτικό κατώφλι προπονήσεις.

● Συνέπεια στην προπόνηση

Οι ερασιτέχνες ή οι αναψυχικά αθλούμενοι δρομείς συχνά κάνουν διαλείμματα από την προπόνηση, λόγω οικογενειακών ή επαγγελματικών υποχρεώσεων. Δεν αναφέρομαι στα στοχευμένα διαλείμματα μετά τον αγώνα στόχο, τα οποία σωστά πρέπει να υπάρχουν για την σωστή κλιμάκωση των κύκλων προπόνησης και την ψυχολογική αποφόρτιση του αθλητή, αλλά σε έκτακτες παύσεις που προκύπτουν μέσα στους κύκλους προπόνησης. Τα διαλείμματα αυτά, ορισμένες φορές, είναι αρκετά μεγάλα με αποτέλεσμα να οδηγούν σε έναν ικανό βαθμό αποπροπόνησης (μείωση των προπονητικών προσαρμογών). Φαίνεται από έρευνες ότι ακόμα και μία εβδομάδα αποχής από την προπόνηση είναι ικανή να οδηγήσει σε απώλεια σημαντικού αριθμού μιτοχονδρίων στις μυϊκές ίνες και αλλαγών στην οξειδωτική τους ικανότητα.

Σημαντικό είναι εδώ να αναφέρουμε ότι χρειάζονται περίπου 3 με 4 εβδομάδες προπόνησης για να επαναποκτηθούν οι προσαρμογές που χάθηκαν, όταν η αποχή είναι μεγάλη. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα στους ερασιτέχνες δρομείς είναι ότι δεν ξέρουν πώς να επιστρέψουν στην προπόνηση και σε ποια ερεθίσματα να δώσουν έμφαση. Έτσι, ανάλογα με τον αριθμό ημερών που χάνονται θα πρέπει να κριθεί από τον προπονητή το αν ο αθλητής θα χρειαστεί προπονήσεις χαμηλής έντασης, ή υψηλότερης έντασης από το αναερόβιο κατώφλι, εάν για παράδειγμα η αποχή είναι μικρότερη των τριών εβδομάδων.

● Μέσα αποκατάστασης

Για τους περισσότερους πρωταθλητές την προπόνηση ακολουθούν παθητικά μέσα αποκατάστασης όπως χειρομάλαξη, σάουνα, κρυοσάουνα και άλλα, ώστε να αποκατασταθούν άμεσα από τις πολύωρες, διπλές μέσα στη μέρα (ή ακόμα και τριπλές σε ορισμένες περιπτώσεις) και συχνά επίπονες προπονήσεις, γεγονός που μόνο περιστασιακά μπορούμε να ωφελούμαστε οι ερασιτεχνικά αθλούμενοι δρομείς. Η καλύτερη αποκατάσταση βοηθά στην ανοχή μεγαλύτερου όγκου και έντασης προπόνησης γεγονός που συχνά παραβλέπουν όσοι προσπαθούν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα κάποιου πρωταθλητή που βρήκαν στο διαδίκτυο.

Ακόμα και ο ύπνος, που είναι ένα από τα καλύτερα μέσα αποκατάστασης και επαναφοράς των συστημάτων του αθλητή, είναι, σε πολλές περιπτώσεις ερασιτεχνών δρομέων, λιγοστός ή κακής ποιότητας, ώστε να ανεχθεί ο δρομέας στην πορεία τα φορτία της προπόνησης, πόσω δε μάλλον σε περιπτώσεις ατόμων που εκτελούν νυχτερινή εργασία ή αλλαγές στις βάρδιες κατά την εργασία τους. Όλοι οι τελευταίοι χρειάζονται απόλυτα εξατομικευμένη προπόνηση, και τα γενικά προγράμματα προπόνησης μόνο κακό μπορούν να τους κάνουν αν δεν ληφθεί υπόψη η αποκατάστασή τους.

 

● Διατροφή

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις ερασιτεχνικά προπονούμενων δρομέων που δεν τρέφονται σωστά, με διατροφή πλήρους θρεπτικών συστατικών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων, σε αντίθεση με τους ελίτ δρομείς που, είτε τρέφονται βάσει συμβουλών διαιτολόγων-διατροφολόγων, είτε βάσει της παραδοσιακής διατροφής της αφρικανικής ηπείρου, που συμπίπτει με μία άρτια δομημένη διατροφή με λιγοστά λιπαρά και ζάχαρη. Η ορθή διατροφή μαζί με την αποκατάσταση και την ιδανική προπόνηση αποτελούν το σωστό τρίγωνο της καλής απόδοσης.

 ● Ενδυνάμωση

Τα τελευταία χρόνια όλοι οι δρομείς που πρωταγωνιστούν στους μεγάλους αγώνες ακολουθούν συστηματικά προγράμματα ενδυνάμωσης με αντίσταση το ίδιο το βάρος το σώματός τους, με λάστιχα ή ανηφόρες και πλειομετρικές ασκήσεις (αλτικές ασκήσεις). Στον αντίποδα, υπάρχουν πολλοί δρομείς που θεωρούν, λανθασμένα, ότι είναι χάσιμο χρόνου οτιδήποτε δεν περιλαμβάνει τρέξιμο. Αυτή η πρακτική οδηγεί συχνότερα σε τραυματισμούς και μειωμένη δρομική οικονομία, και άρα απόδοση. Οι ελίτ δρομείς πολύ συχνά συμπεριλαμβάνουν στο πρόγραμμά τους και μια τουλάχιστον περίοδο με ασκήσεις εξωτερικών αντιστάσεων (βάρη) στην αρχή της προετοιμασίας τους, που συχνά δεν βλέπει τα φώτα της δημοσιότητας. Αυτή η μορφή ενδυνάμωσης θα πρέπει να συνοδεύεται από εξειδικευμένη παρακολούθηση κάποιου επιστήμονα της άσκησης (πτυχιούχου γυμναστή).

● Σωματικό βάρος που δεν ενέχει υπερβολικές μυοσκελετικές φορτίσεις και άρα κινδύνους τραυματισμών

Οι ελίτ δρομείς είναι συνήθως λιποβαρείς και αυτός είναι ένας από τους λόγους που μπορούν να ανέχονται τόσο μεγάλα και συχνά έντονα φορτία προπόνησης, χωρίς ιδιαίτερα συχνούς μυοσκελετικούς τραυματισμούς, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ειδικά αν η προπόνησής τους περιλαμβάνει τη σωστή δοσολογία ενδυνάμωσης, όπως αναφέρθηκε πριν, οι πιθανότητες μειώνονται ακόμα περισσότερο.

● Απουσία εργασιακής κόπωσης

Συνήθως, ανάμεσα στις διπλές προπονήσεις των πρωταθλητών υπάρχουν αρκετές ώρες ξεκούρασης ή ύπνου και ελάχιστη κόπωση από επαγγελματικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις. Στα προπονητικά κέντρα υψηλών επιδόσεων, εκτός από την ομαδική φροντίδα για καθαριότητα και το φαγητό, λίγες είναι οι επιπλέον εργασίες που μπορούν να κουράσουν τους δρομείς οι οποίοι αφοσιώνονται στην προπόνηση και την καλή τους απόδοση.

● Απουσία στρεσογόνων καταστάσεων και άγχους, ειδικά για όσους προπονούνται μέσα σε καμπ

Δεν είναι σπάνιο η κακή ψυχολογία και το στρες της καθημερινότητας να μειώσει την απόδοση των δρομέων. Με παρόμοιες συνθήκες κόπωσης, μια ευχάριστη είδηση μπορεί να απογειώσει μια προπόνηση και στον αντίποδα, μια δυσάρεστη είδηση να τη μειώσει. Στις περιπτώσεις των ελίτ δρομέων, φροντίζουν οι μάνατζερ και οι υπεύθυνοι των προπονητικών κέντρων να μην φτάνει κανένα πρόβλημα στα αυτιά τους, ώστε να τους αποσπούν από τον στόχο της προπόνησης. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο ελίτ αθλητές να μαθαίνουν δυσάρεστες ειδήσεις για συγγενικά τους πρόσωπα μετά το πέρας ενός σημαντικού αγώνα ή διοργάνωσης. Συμπερασματικά, οι περισσότερες έντονες ή πολύ μεγάλες σε διάρκεια προπονήσεις δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες από ανθρώπους με οικογένειες και κοπιαστικά επαγγέλματα που καθημερινά βιώνουν στρεσογόνες καταστάσεις και αυξάνονται οι πιθανότητες να οδηγηθούν σε υπερπροπόνηση.

● Κίνητρα για επίτευξη μεγάλων επιδόσεων

Τα οικονομικά κίνητρα των ελίτ δρομέων είναι ικανά να τους οδηγήσουν σε ανοχή περισσότερων και πιο έντονων προπονητικών φορτίων και να τους κάνουν να ξεπερνούν τα όριά τους ή και να ανέχονται και τον πόνο σε διαφορετικό κατώφλι από τον μέσο άνθρωπο. Τα οικονομικά κίνητρα των δρομέων της Αφρικής συχνά δεν συνδέονται με την απόκτηση περισσότερων ή καλύτερων υλικών αγαθών σε σχέση με τα προηγούμενά τους, αλλά κυρίως με την επιβίωση πολλών απ' αυτών. Προφανώς, το πάθος για διάκριση είναι διαφορετικό μεταξύ των ανθρώπων και είναι αρκετές και οι παράμετροι που το καθορίζουν.

● Συνεχής ανατροφοδότηση μεταξύ αθλητή και προπονητή

Ένα προπονητικό πρόγραμμα μπορεί να σκιαγραφείται απ’ τον προπονητή στο σύνολό του απ΄ την αρχή της προετοιμασίας, αλλά στην πορεία να τροποποιείται , ανάλογα με την ανατροφοδότηση που δίνει ο δρομέας στον προπονητή ή λαμβάνονται μέσω των σύγχρονων ρολογιών και των εργομετρήσεων. Πολλές φορές γίνονται αλλαγές που συχνά δεν αποτυπώνονται στο τελικό πρόγραμμα που βγαίνει στη δημοσιότητα και, πολύ συχνά, παραλείπονται σημαντικά κομμάτια της προπόνησης, όπως η ενδυνάμωση, οι ασκήσεις ελαστικότητας και νευρομυϊκής συναρμογής κ.ά.

Αναμφισβήτητα τα προγράμματα των πρωταθλητών μάς συγκινούν και εξάπτουν το ενδιαφέρον και τη φαντασία μας, εάν τύχει και πέσουν στα χέρια μας. Ξέρουμε ότι κάποια από αυτά τα προγράμματα είναι αποτέλεσμα προσεγμένης και μελετημένης δουλειάς μιας ομάδας επιστημόνων, όπως έμπειρων προπονητών, γυμναστών, εργοφυσιολόγων, ειδικών ιατρών, διαιτολόγων, φυσιοθεραπευτών και άλλων, και αυτό είναι που σίγουρα μας ιντριγκάρει να το ακολουθήσουμε. Όλα τα παραπάνω όμως θα πρέπει να είναι και οι λόγοι που θα πρέπει να μας προβληματίσουν για το αν θα πρέπει τελικά να το ακολουθήσουμε, ειδικά όσοι δεν έχουμε παρά ελάχιστες από τις παραπάνω παροχές και φροντίδες. Σίγουρα, κάτι έχουμε να κερδίσουμε ακολουθώντας κάποιες από τις προπονήσεις προσαρμοσμένες στα μέτρα μας, έστω και σε επίπεδο κινήτρων και ψυχολογικής ώθησης. Πολύ πιθανό κάποιες από τις προσαρμογές να μας ωφελήσουν επίσης. Αρκεί οι λανθασμένες προσαρμογές στο μυοκάρδιο, το ανοσοποιητικό σύστημα, το νευρικό και το ενδοκρινικό σύστημα που ίσως μας βλάψουν, να μην είναι περισσότερες από τις ωφέλιμες.

Για να μην υπάρξουν πολλοί νέοι δρομείς, σαν τον κύριο στην αρχή του κειμένου, θέλησα να μοιραστώ τις σκέψεις μου και να σας προτρέψω να μελετήσετε αρκετά ή να ρωτήσετε κάποιον επιστήμονα της άσκησης, εάν το πρόγραμμα που κρατάτε στα χέρια σας, είναι καλό για τη βελτίωση και την υγεία σας. Τα προγράμματα ελίτ δρομέων δεν προσφέρουν τις κατάλληλες φυσιολογικές προσαρμογές στους ελεύθερα αθλούμενους, γιατί συχνά δεν οδηγούν στα επιθυμητά αποτελέσματα, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, που συμπτωματικά, συνήθως, οδηγούν σε κάποιο ατομικό ρεκόρ, εφόσον δεν οδηγήσουν πρωτύτερα στην πόρτα κάποιου ορθοπεδικού ιατρού, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Τις μελλοντικές συνέπειες στην υγεία μας δύσκολα μπορούμε να τις προβλέψουμε και συχνά, για τους περισσότερους, φαντάζουν πολύ μακρινές για να ασχοληθούμε με αυτές.

 

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω στους νέους ειδικά δρομείς την ανάγκη για ένα πρόγραμμα προπόνησης με προοδευτική κλιμάκωση, προσαρμοσμένο στις ατομικές ωφέλιμες ζώνες προπόνησης και στο οποίο το μεγαλύτερο μέρος του θα αποτελείται από μέτριες αερόβιες προπονήσεις (περίπου το 80% του συνόλου των χιλιομέτρων), ένα μικρό ποσοστό περίπου το 10% να είναι κοντά στο αναερόβιο κατώφλι και ένα επίσης μικρό ποσοστό της τάξεως του 10% να ξεπερνά το αναερόβιο κατώφλι και να αγγίζει τη μέγιστη προσπάθεια, παλμούς και έντονο λαχάνιασμα. Παράλληλα, δεν θα πρέπει να παραμελείται η μυϊκή ενδυνάμωση, η ελαστικότητα του σώματος και οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και πρόληψης τραυματισμών, αν επιθυμείτε ένα μακροπρόθεσμα υγιές σώμα και οργανισμό.

Με αφορμή την έναρξη των αγώνων ήθελα να ευχηθώ σε όλους τους αναγνώστες του Runbeat αλλά και όλους τους δρομείς όμορφους και υγιείς τερματισμούς.

Δημήτρης Τζεφαλής

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής ΜSc.

Προπονητής δρόμων αντοχής O.S.B. Endurance Team

Αρθρογραφία - Βιβλιογραφία:

Spina, R. J., Ogawa, T. A. K. E. S. H. I., Kohrt, W. M., Martin 3rd, W. H., Holloszy, J. O., & Ehsani, A. A. (1993). Differences in cardiovascular adaptations to endurance exercise training between older men and women. Journal of Applied Physiology, 75(2), 849-855.

Tanser, T., (2008). More than Fire. How to run the Kenyan way. Yardley. Westholme. 3-46

Wibom, R., Hultman, E., Johansson, M., Matherei, K., Constantin-Teodosiu, D., & Schantz, P. G. (1992). Adaptation of mitochondrial ATP production in human skeletal muscle to endurance training and detraining. Journal of Applied Physiology, 73(5), 2004-2010.

Τζεφαλής, Δ. (2018). Φέρνοντας κοντά τις μεγάλες αποστάσεις. Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Sportbook, 45-47, 82-83.

Σημείωση: Σε περίπτωση απορίας ή διευκρίνισης μπορείτε να επικοινωνήστε με μήνυμα με τον αρθρογράφο στα παρακάτω μέσα:

E-mail: [email protected]

Instagram: dimitristzefalis

Facebook page: Δημήτρης Τζεφαλής

Σύντομο βιογραφικό αρθρογράφου:

Ο Δημήτρης Τζεφαλής είναι προπονητής της ομάδας δρόμων αντοχής O.S.B._Endurance Team και του Συλλόγου Κλασικού Αθλητισμού Δράμας. Είναι εν ενεργεία δρομέας μεγάλων αποστάσεων από τα 3 χλμ με φυσικά εμπόδια έως τον Μαραθώνιο. Ζει και εργάζεται ως Καθηγητής Φυσικής Αγωγής στη Δράμα. Είναι ο συγγραφέας του προπονητικού βιβλίου «Φέρνοντας κοντά τις μεγάλες αποστάσεις» και του εμψυχωτικού βιβλίου «Πού τρέχει ο λογισμός σου» των εκδόσεων Sportbook.