Παρακολουθώντας κανείς συχνά μεταδόσεις αγώνων αντοχής από την τηλεόραση ή το διαδίκτυο, διαπιστώνει αρκετές φορές οτι οι σχολιαστές παρέχουν στοιχεία και πληροφορίες σχετικάkα με τη ρύθμιση του «καυσίμου»-ενέργειας που είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τα αθλήματα αντοχής (τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση ανοιχτής θαλάσσης κ.α.). Μια από τις φράσεις που συχνά ακούγονται είναι «...Και μετά περνάς στον μεταβολισμό του λίπους». Ισχύει στην πράξη αυτός ο ισχυρισμός; Διαθέτουμε μήπως ένα διακόπτη που μας επιτρέπει να επιλέγουμε διαφορετικά «καύσιμα»; Κι αν ναι, πως λειτουργεί;

 

Οι «οδοί» του ενεργειακού μεταβολισμού

Ενέργεια για τη σύσπαση των μυών

Όταν εκτελούμε αθλητική δραστηριότητα ,οι μυς συσπώνται και χρειαζόμαστε ενέργεια για αυτό. Η ενέργεια παρέχεται με τη μορφή τριφωσφορικής αδενοσίνης ή ATP. Οι ποσότητες ATP που αποθηκεύονται στο σώμα μας είναι πολύ μικρές και ως εκ τούτου είναι σημαντικό να υπάρχουν συστήματα που μπορούν να αναγεννήσουν το ATP πολύ γρήγορα.

Τα 4 σημαντικά «ενεργειακά συστήματα» είναι:

-Φωσφοκρεατίνη (PCr)

-Γλυκόλυση και σχηματισμός γαλακτικού οξέος

-Οξείδωση υδατανθράκων

-Οξείδωση λίπους

Αερόβια vs αναερόβια;

Η γλυκόλυση αναφέρεται συχνά ως αναερόβιος μεταβολισμός υδατανθράκων και η οξείδωση είναι το αερόβιο συστατικό. Η παρεξήγηση (και ένας άλλος μύθος) είναι ότι η γλυκόλυση συμβαίνει όταν δεν υπάρχει οξυγόνο στο μυϊκό κύτταρο. Αν και η παροχή οξυγόνου και αυτές οι μεταβολικές οδοί συνδέονται, όταν το οξυγόνο μετράται στο κύτταρο, επομένως η διαδικασία δεν είναι αναερόβια με αυτή την έννοια. Αλλά οι οδοί δεν περιλαμβάνουν οξυγόνο.

Αυτά τα συστήματα ποικίλλουν ως προς την ταχύτητά τους με την οποία μπορούν να παράγουν ATP. Διαφέρουν επίσης ως προς την ικανότητά τους και ορισμένες διαδικασίες απαιτούν οξυγόνο.

Κατά τη διάρκεια άσκησης υψηλότερης έντασης, η ζήτηση για ATP είναι πολύ υψηλή και παρόλο που τα επίπεδα ATP δεν πέφτουν ποτέ πολύ, μπορεί να υπάρξει αλλαγή στις αναλογίες ATP και στα προϊόντα διάσπασης ADP και AMP(Η μονοφωσφορική αδενοσίνη (AMP) είναι ένα από τα συστατικά του RNA και επίσης το οργανικό συστατικό του μορίου που μεταφέρει ενέργεια ATP. Σε ορισμένες ζωτικής σημασίας μεταβολικές διεργασίες, το AMP συνδυάζεται με ανόργανο φωσφορικό άλας για να σχηματίσει ADP (διφωσφορική αδενοσίνη) και στη συνέχεια ATP).Αυτά είναι σήματα για την επιτάχυνση της παραγωγής ενέργειας είναι, για παράδειγμα, ένα έναυσμα για την επιτάχυνση της γλυκόλυσης. Αυτό σημαίνει ολοένα και πιο γρήγορη χρήση υδατανθράκων.

Το τελικό προϊόν της γλυκόλυσης είναι το πυροσταφυλικό και αυτό είναι το υπόστρωμα (καύσιμο) για τον αερόβιο μεταβολισμό. Ωστόσο, εάν υπάρχει πάρα πολύ πυροσταφυλικό και δεν μπορεί να απομακρυνθεί αρκετά γρήγορα με αερόβιο μεταβολισμό, αυτό θα επιβραδύνει τελικά τη γλυκόλυση. Ως εκ τούτου, μέρους του πυροσταφυλικού μετατρέπεται σε γαλακτικό οξύ, έτσι ώστε οι συγκεντρώσεις του πυροσταφυλικού να παραμείνουν χαμηλές και να προχωρήσει η γλυκόλυση. Έτσι, η παραγωγή γαλακτικού οξέος μας βοηθά, δεν μας βλάπτει! (παρόλο που η παραγωγή γαλακτικού οξέος θα οδηγήσει τελικά σε οξίνιση του μυός που μπορεί να έχει επιπτώσεις στη μυϊκή λειτουργία και στις αισθήσεις πόνου που βιώνουμε).

Γιατί δεν υπάρχει «αλλαγή» στον μεταβολισμό του λίπους

Ο αερόβιος μεταβολισμός τροφοδοτείται πραγματικά από το ακετυλο-CoA, έναν μεταβολίτη που μπορεί να προέρχεται από υδατάνθρακες ή από λίπος. Στα μιτοχόνδρια, τα ενεργειακά εργοστάσια του κυττάρου, το πυροσταφυλικό μετατρέπεται σε ακετυλο-CoA και στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί στον λεγόμενο κύκλο τρικαρβοξυλικού οξέος ή κύκλο TCA (κύκλος Krebs).

Το Acetyl-CoA μπορεί επίσης να προέλθει από τη διάσπαση των λιπαρών οξέων (λίπος) μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται οξείδωση λίπους. Μόλις οι υδατάνθρακες και το λίπος διασπαστούν σε ακετυλο-CoA, οι διαδικασίες δεν κάνουν πλέον διάκριση μεταξύ ακετυλο-CoA από υδατάνθρακες και ακετυλο-CoA από λίπος.

Έτσι, αν υπήρχε ένας διακόπτης, αυτός ο διακόπτης θα έπρεπε να υπάρχει πριν οι υδατάνθρακες ή το λίπος μετατραπούν σε ακετυλο-CoA και αυτό απλά δεν υπάρχει. Αυτές οι οδοί είναι πάντα ενεργές και το ακετυλο-CoA παράγεται πάντα και από τις δύο πηγές.

Ωστόσο, μερικές φορές το πυροσταφυλικό παράγεται με υψηλούς ρυθμούς επειδή η ένταση είναι υψηλότερη και περισσότερο πυροσταφυλικό θα μετατραπεί σε ακετυλο-CoA. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ενεργοποίηση της γλυκόλυσης. Σε άλλες συνθήκες η γλυκόλυση προχωρά αργά επειδή υπάρχει λιγότερη ζήτηση για ATP και μπορεί να υπάρχει μεγάλη προσφορά λιπαρών οξέων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, περισσότερο ακετυλο-CoA θα προέρχεται από λιπαρά οξέα.

Πηγές υδατανθράκων ή λίπους για τον μεταβολισμό

Μέχρι στιγμής, μιλήσαμε για υδατάνθρακες και λίπος, αλλά υπάρχουν διαφορετικές πηγές υδατανθράκων και διαφορετικές πηγές λίπους. Κάποιοι υδατάνθρακες αποθηκεύονται στο συκώτι, κάποιοι μπορεί να προέρχονται από τη διατροφή μας και κάποιοι αποθηκεύονται στους μυς. Το ήπαρ και η θρεπτική γλυκόζη θα μεταφερθούν μέσω του αίματος στους μυς. Μπορούμε να διακρίνουμε αυτές τις πηγές σε μελέτες και μπορούμε να δούμε ότι με αυξανόμενες εντάσεις η συμβολή τόσο της γλυκόζης του πλάσματος όσο και του μυϊκού γλυκογόνου αυξάνεται, αλλά μακράν η μεγαλύτερη αύξηση και συνεισφορά προέρχεται από το άμεσα διαθέσιμο μυϊκό γλυκογόνο.

 

Η συμβολή διαφορετικών πηγών καυσίμου κατά τη διάρκεια της άσκησης

Το λίπος προέρχεται επίσης από διαφορετικές πηγές. Κάποιο λίπος αποθηκεύεται στους μυς. Αυτό ονομάζεται ενδομυϊκό λίπος ή ενδομυϊκά τριγλυκερίδια (IMTG). Παρόλο που οι αθλητές αντοχής μπορεί να είναι αδύνατοι, στην πραγματικότητα έχουν ελαφρώς μεγαλύτερα αποθέματα IMTG στους μυς τους από λιγότερο εκπαιδευμένα άτομα. Το λίπος μπορεί επίσης να προέλθει από τον λιπώδη ιστό και να μεταφερθεί στους μυς ως λιπαρά οξέα στο αίμα. Αυτά τα λιπαρά οξέα στη συνέχεια προσλαμβάνονται στους μυς και μπορούν να υποστούν βήτα οξείδωση στο κύτταρο. Το λίπος από τα τρόφιμα είναι πιθανώς μια λιγότερο σημαντική πηγή ενέργειας επειδή φτάνει στην κυκλοφορία πολύ αργά και όταν φτάσει, έχει τη μορφή μεγάλων σωματιδίων λίπους που πρέπει πρώτα να διασπαστούν σε λιπαρά οξέα πριν χρησιμοποιηθούν.

Η ένταση της άσκησης ρυθμίζει τον μεταβολισμό του λίπους

Η οξείδωση του λίπους από τα λιπαρά οξέα του αίματος και το IMTG αυξάνεται από χαμηλή σε μέτρια ένταση και μειώνεται όταν η ένταση της άσκησης αυξάνεται από μέτρια σε υψηλή. Η μέγιστη οξείδωση του λίπους μπορεί συχνά να παρατηρηθεί γύρω στο 65% VO2max, αν και αυτό είναι πολύ ατομικό .

Έχοντας αυτό κατά νου, δεν μπορεί κανείς να «μεταβεί» από την καύση υδατανθράκων στην καύση λίπους. Και οι δύο διαδικασίες συνεχίζονται, αλλά το μέγεθος της συμβολής αλλάζει. Επομένως όταν παρακολουθήσετε την επόμενη φορά κάποιον αντίστοιχο σχολιασμό κατά τη μετάδοση ενός αγώνα αντοχής ή συμμετέχετε σε κάποια σχετική δρομική συζήτηση, καλό είναι να έχετε κατά νου τις εξής δυο αρχές:

-Η συμβολή του λίπους και των υδατανθράκων στην παροχή ενέργειας αλλάζει κατά τη διάρκεια του αγώνα, ανάλογα με την ένταση.

-Καθώς η ένταση μειώνεται, μπορεί να υπάρξει μια παροδική αύξηση του μεταβολισμού του λίπους για την παροχή ενέργειας.

Συμπερασματικά λοιπόν για τον μεταβολισμό του λίπους, ισχύουν τα εξής:

1) Υπάρχουν ουσιαστικά 4 ενεργειακά συστήματα.

2) Χρησιμοποιούνται όλα ταυτόχρονα όλη την ώρα.

3) Η κύρια κινητήρια δύναμη για τη χρήση του υποστρώματος είναι η ένταση της άσκησης και η ζήτηση για ATP.

4) Το μυϊκό γλυκογόνο μπορεί να προσφέρει ενέργεια μέσω γλυκόλυσης και αερόβια μέσω οξείδωσης.

5) Η χρήση υδατανθράκων (τόσο από τη γλυκόζη του πλάσματος όσο και από το μυϊκό γλυκογόνο) αυξάνεται σταδιακά με την αύξηση της έντασης.

6) Το μυϊκό γλυκογόνο είναι μακράν το πιο σημαντικό υπόστρωμα σε υψηλότερες εντάσεις.

7) Η οξείδωση του λίπους αυξάνεται από χαμηλή σε μέτρια ένταση και μειώνεται από μέτρια σε υψηλή.

8) Το λίπος προέρχεται από το πλάσμα (κυρίως από λιπώδεις ιστούς) καθώς και από αποθήκες μέσα στους μυς (IMTG).

Και τέλος, δεν υπάρχει κανένας διακόπτης για να μεταβείτε για να μεταβείτε από τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στο λίπος ή το αντίστροφο.

Πηγή: mysportscience